Oppenheimer evrenindeki toplumsal cinsiyet rollerine dair

Sinema dünyasının gündemini Barbieland'le Oppenheimer'ın gişe yarışının meşgul ettiği şu sıcak günlerin, tam 78 yıl önce 6 ve 9 Ağustos 1945'te ABD'nin Hiroşima ve Nagazaki'ye atom bombası atışının yıl dönümü olması rastlantı değil.

Büyük ölçüde, 'American Prometheus' kitabından uyarlayarak yarattığı senaryosunda, yönetmen Christopher Nolan izleyicisini, atom bombasını dünya savaşını/savaşlarını sonlandıracak antidot olarak tasarlayabilecek kadar farklı zihin yapısına sahip bir fizikçinin kafasının içinde gezdirmekle kalmıyor, onun dünyasına ve moral çelişkilerle döşeli yaşantısına da bakış imkanı sunuyor.

Oppenheimer Evreni o kadar maskülen bir yapıda ki kadınlar, belki de dönemin hakim zihniyetini yansıtma adına, bilinçli bir şekilde merkezin uzağında yer alıyor. Film boyunca Dr. J. Robert Oppenheimer'ın özel ve mesleki hayatında yer alabildikleri düzeyde varlık gösterebiliyorlar. Özünde sofistike karakterler olmalarına karşın eş, sevgili, anne, ev içi çalışan (ev kadını), aldatan ve aldatılan rollerinin klişe ekseninden tam anlamda sıyrıldıkları söylenemez. Oysa filmin temasını oluşturan Manhattan Projesi'nde gerçekte yer alan kadın fizikçilerden Maria Goeppert Mayer, "Atom Çekirdeğinin Çekirdek Kabuğu Modeli" ile 1963 Marie Curie'den sonra ikinci kez Nobel Ödülü kazanan kadın bilim insanı.

Filmde, atom bombası yapımı projesi için ıssızlığın ortasında inşa edilen şehir "Los Alamos"a bilim insanlarının –ki bu noktada bilim adamları demek çok da yanlış olmaz- eşlerinin ve ailelerinin Oppenheimer tarafından getirilmek istenmesinin tek sebebi, görev alanların odaklanmış bir bağlılıkla verimli çalışmaları, başka bir deyişle çalışanların orada kalmalarını sağlamak. Kaldı ki yaklaşık dört yıl süren projenin ilk iki yılında, proje kentte dünyaya gelen bebek sayısı ile küçük çaplı bir nüfus patlaması yaşanıyor. Diğer bir dikkat çekici detay ise Oppenheimer'ın eşi Kitty yerleşmek için Los Alamos'a geldiğinde vurgulanıyor; bu yeni yaşam alanın evlerinde mutfak -bile- yok.

Baş kadın rolü Kitty, Oppenheimer'la evlenene kadar anne olmayı düşünmemiş, geleneksel cinsiyet rolleriyle uzlaşmayı büyük ölçüde reddeden bir biyolog. Oppenheimer'ın evliliği öncesi ve sonrasında sevgili olduğu, ama onunla evlenmek istemeyen Jean Tatlock ise Amerikan Komünist Parti üyesi, eğitimli bir ailede yetişmiş Stanford mezunu bir psikolog. Ancak film, kadınların bu yönlerini birkaç cümleyle açıklayıp geçerken, Kitty'nin alkol problemi ile geleneksel anne rolüyle çatışması ve Jean'in depresif dönemi tekrarlayan sahnelerle ön plana çıkarıyor.

Öte yandan 1940'ların bilim dünyası, erkekler için de zorlu koşullara sahip. Sürekli rekabet halinde olan, birbirlerini, yetersizlikle ve az çalışmakla suçlayan, arkadaşlarının eşleriyle birlikte olmakta beis görmeyen, erkeğin erkeğe "mansplaining" (erilleme, erbilmişlik) yapmaktan geri durmadığı, biteviye ego ve kariyer savaşlarının da merkezi burası.

Dünya savaşıyla eş zamanlı süren psikolojik savaşın yansımasını, Oppeheimer'ın gözlerinden atom bombası denemesiyle oluşan dumanın fallik imgesine bakarak sarf ettiği "Şimdi ben ölüm oldum, dünyanın yok edicisi" sözleriyle görüyoruz.

Ve seyirci olarak anlıyoruz ki denemenin ardından bugün 78'inci yıldönümlerinde, Hiroşima Atom Bombasının adının "Little Boy" (Küçük oğlan), Nagazaki'dekinin de Fat Man (Şişman Adam) olması Oppenheimer Evreninde tesadüf değil, tıpkı Dr. Oppenheimer'a atom bombasının "babası" denmesi gibi.