Yapay zekâ şirketleri dijital medyayı kurtarabilir mi?
Tüm dünyada haber mecraları yapay zekâ şirketleriyle telif anlaşmaları yapıyor ve çok ciddi miktarlarda gelir elde ediyor. Anlaşamayanlar ise dava açma yoluna gidiyor.

Türkiye’de de bu konuda hızlı aksiyon alınırsa dijital medya ekonomik açıdan rahatlayabilir

Dijital gazetecilik meselelerinde Google’la yaşanan sorunları yazmıştım.
Bugün de önceki yazının sonunda belirttiğim üzere yapay zekâ sonrası ortaya çıkan durumdan bahsedelim istiyorum.
Yazıda yapay zekâ diye bahsedeceğim bölümlerde aslında kastım ChatGPT gibi büyük dil modelleri. Yani LLM’ler. Yani sizin sesli veya yazılı sorularınızı anlayıp cevap veren yazılımlar.
Burada “anlama” meselesi önemli.
Çünkü bu semantik beceri Google için de bir tehlike arz ediyor.
Biz Google veya başka bir arama motoru kullandığımızda ne yapıyoruz; birkaç kelimeyi yan yana getirip bu kelimelerden bir sonuca varmaya çalışıyoruz.
Bir örnekle gidelim: Mesela Google’a “İstanbul” ve “hava durumu” yazıyoruz. Bunu da yan yana yazarak yapıyoruz. “İstanbul hava durumu” şeklinde.
Google bizim İstanbul’un hava durumunu anlamak istediğimizi anlıyor ve artık kendi servisi olan “Google Weather”dan bir haftalık hava durumunu hemen gösteriyor.
Eskiden bu böyle değildi, mesela hemen bir link çıkıyor ve orada Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün ilgili sayfası öneriliyordu.
Yapay zekâ araçlarını kullandığımızda ise çok farklı bir şekilde aynı soruyu sorabiliyoruz.
Mesela “İstanbul’da önümüzdeki Çarşamba günü öğleden sonra hava durumu nasıl olacak” diye sorduğumuzda ChatGPT bize şu yanıtı veriyor:
“İstanbul'da önümüzdeki Çarşamba günü, yani 14 Mayıs 2025 öğleden sonra hava durumu genel olarak güneşli ve açık olacak. Gün içinde sıcaklık en yüksek 18°C civarında seyredecek, rüzgarlar kuzeydoğudan saatte yaklaşık 19 km hızla esecek ve yağış ihtimali oldukça düşük olacak.
Bu hava koşulları, dışarıda vakit geçirmek, yürüyüş yapmak veya açık hava etkinlikleri planlamak için oldukça uygun. Yine de, rüzgarın serinletici etkisine karşı hafif bir ceket veya hırka almanız faydalı olabilir.”
Fark ettiyseniz, tarihi kendi anladı. Spesifik bir zaman dilimini sordum ve o da o zaman dilimiyle birlikte genel bilgiyi de sundu. Yetmedi, bir de nasıl giyinmem gerektiğini söyledi.
İşte yapay zekânın “semantik” olarak bizi anlaması tam olarak buna tekabül ediyor.
Bu yüzden Google’ın ve diğer tüm arama motorlarının en büyük rakibi Büyük Dil Modelleri (LLM). Zaten bu nedenle Google kendi de bir model geliştiriyor ve göreceğiz ki zaman içinde tüm arama motorları da LLM’ler gibi çalışmaya başlayacak.
Peki, ChatGPT hava durumunun bilgisini nereden, hangi kaynaktan aldı?
Yukarıdaki basit soru için bile bana bir “kaynaklar” listesi verdi ve o listede tam dokuz ayrı kaynak yer alıyordu.
Yani meteoroloji bilgisi sunan dokuz kaynaktan bu bilgileri kıyasladı, derledi ve tek bir bilgiye dönüştürerek bana iletti.
Yani ben kendi başıma bunu yapmaya kalksam, en az 20 dakika sürecek bir aramayı ChatGPT’ye birkaç saniye içinde yaptırmış oldum.
İnanılmaz bir lüks, öyle değil mi?
Peki, ChatGPT bu kaynakları benim yerime kullandığı için benim ziyaret etmeme gerek kalmayan dokuz site bana sayfalarında göstereceği reklamlardan zarar etti mi?
Evet, etti.
Kullanıcı sayısı düştü, dolayısıyla o reklamlar bir insana gösterilemediği için bu siteler sayfalarında sağda ve üstte bant şeklinde yer alan reklamlar karşılığında elde edecekleri paraları alamadılar.
İşte, bugün LLM’lerin gelişmesiyle birlikte gazeteciliği bekleyen tehlike bu.
(Gazeteciliğin alt uzmanlık alanlarını -mesela grafikerlik, sayfa tasarımı, metin oluşturma, redaksiyon gibi- bekleyen tehlikeleri bu yazı kapsamına almıyorum, zira burada bir telif/tazminat meselesi üzerinden tartışmayı götürüyoruz. O başka bir yazının konusu olabilir.)
Bir örnek daha vereyim: Bugün yaşanan bir trafik kazasını sordum ChatGPT’ye. Yine tastamam bir özet sundu. Sonuna bu defa şuralara bakabilirsiniz diye bazı link’ler ekledi. Ve toplamda 25’in üstünde kaynaktan yararlandığını da yine “kaynaklar” şeklinde listeledi. Hepsi de pek tabii ki yerli, yani Türkiye’de yayın yapan haber siteleri.
Ve inanmayacaksınız ama ChatGPT’nin ana şirketi OpenAI şu anda bu içerikler için Türkiye’de hiçbir içerik üreticisine ödeme yapmıyor.
Böyle bir şey olabilir mi!
Bu aslında Google’la yaşanandan çok daha acil çözüm gerektiren bir sorun. Zira benim de aralarında olduğum pek çok insan artık arama motoru yerine ChatGPT’yi (ya da benzerlerini) kullanıyor.
Üstelik sadece habere odaklanan LLM’ler de var. Mesela Perplexity AI.
Peki dünyada durum ne?
En kısa şekilde söyleyeyim: Haber mecraları ya LLM’lerin ait olduğu şirketlerle telif anlaşması yapıp içeriklerinin kullanılması karşılığı para alıyor ya da bu şirketleri dava ediyor.
Upuzun bir liste var.
İlk davalar söz konusu yapay zekâların eğitilmesinde çeşitli haber mecralarının içeriklerinin kullanıldığının ortaya çıkmasıyla açılmıştı.
Örneğin New York Times, OpenAI’a karşı bu gerekçeyle dava açmış ve bu dava üzerine başka içerik üreticileri de bu kervana katılmıştı.
* Yapay zekâ şirketlerine dava açan veya onlarla anlaşma yapan şirketlerin yer aldığı iki listeyi yazının sonunda bulabilirsiniz.
Medya şirketlerinin yapay zekâ şirketleriyle yaptığı anlaşmaların boyutu şirkete ve kullanılan içeriğe göre değişiyor. Lakin öyle rakamlar var ki, gerçekten dijital gazeteciliğin geleceğini kurtarabilir.
Mesela NewsCorp, OpenAI’la beş yıllığına tam 250 milyon dolarlık bir anlaşma yaptı.
Bunun altını önemle çiziyorum. Zira dediğim gibi dijital haberciliği buradan elde edilecek gelir kurtarabilir.
Uzun vadede durumun bu şekilde devam edip etmeyeceğini henüz bilmiyoruz.
Bir süre sonra tüm haberlere sadece bu şekilde ulaşır hale gelirsek, acaba bu haber mecralarına ihtiyaç kalır mı? Daha doğrusu haber mecralarının kendilerine ait bir web sitesine ihtiyacı kalır mı? Yoksa haber mecraları yollarına LLM’lere içerik sağlayan ve son kullanıcıya erişmek yerine, iş dünyasında B2B (business to business, işletmeden işletmeye) olarak bilinen şekilde mi devam eder?
Bunları şimdilik bilmiyoruz.
Kısa vadede bunu düşünmeye gerek yok.
Yapılması gereken meslek örgütlerinin hızla harekete geçerek yapay zekâ şirketlerini sözleşme yapmaya zorlaması.
Türkiye’de temsilcilikleri olmadığı için bu kolay olmayacak.
Aynı şekilde TBMM Dijital Mecralar Komisyonu da bir yolunu bulup bu şirketleri anlaşma yapmaya ikna etmek üzere uluslararası kanalları zorlamalı.
Aşağıdaki listede anlaşma yapan medya kuruluşlarının sayısının epey kalabalık olduğunu göreceksiniz.
Oysa bundan sadece birkaç ay önce bu sayı çok çok daha azdı. Evet, şu anda birkaç istisna hariç daha çok İngilizce içerik üreticileriyle sözleşmeler yapılmış durumda ama bu tablo da birkaç ay içinde değişecektir.
Burada hızla yol alınıyor zira yapay zekâ teknolojisi büyük bir hızla gelişiyor.
Bu treni kaçırmadan bir çözüm bulunabilirse ve hem Google hem de yapay zekâ şirketleri telif ödemeye ikna edilebilirse dijital gazetecilik çok daha insani koşullarda, çok daha iyi standartlarla yapılabilir.
Dijital medya şu slogan etrafında hızla birleşip birlikte aksiyon almak zorunda:
Anlaşma hemen şimdi!
1. Yapay zekâ platformlarına dava açan haber yayıncıları:
- Ziff Davis (OpenAI'ye karşı)
- News/Media Alliance üyeleri (Cohere'e karşı)
- Hindistanlı haber yayıncıları (OpenAI'ye karşı)
- Kanadalı haber kuruluşları koalisyonu (OpenAI'ye karşı)
- News Corp (Perplexity'ye karşı)
- Mumsnet (OpenAI'ye karşı)
- The Center for Investigative Reporting (OpenAI ve Microsoft'a karşı
- Alden Global Capital'a ait sekiz gazete (OpenAI ve Microsoft'a karşı)
- The Intercept, Raw Story ve AlterNet (OpenAI'ye karşı)
- The New York Times (OpenAI ve Microsoft'a karşı)
- Getty Images (Stability AI'ye karşı)
2. Yapay zekâ şirketleriyle anlaşma imzalayan haber yayıncıları ve kuruluşlar
- The Washington Post – OpenAI
- Shutterstock – Synthesia
- News/Media Alliance – Prorata.ai
- The Guardian – OpenAI
- Schibsted – OpenAI
- Agence France-Presse – Mistral
- Associated Press – Google
- Axios – OpenAI
- Future – OpenAI
- The Independent, LA Times, Lee Enterprises ve diğerleri – Perplexity
- DMG Media, The Guardian, Sky News ve Prospect – Prorata.ai
- Reuters – Meta
- Hearst – OpenAI
- Financial Times, Reuters, Axel Springer, Hearst Magazines, USA Today Network – Microsoft
- Conde Nast – OpenAI
- Financial Times, Axel Springer, The Atlantic, Fortune – Prorata.ai
- Time, Der Spiegel, Fortune, The Texas Tribune ve diğerleri – Perplexity
- Time – OpenAI
- Vox Media – OpenAI
- The Atlantic – OpenAI
- News Corp – OpenAI
- Dotdash Meredith – OpenAI
- Informa – Microsoft
- Axel Springer – Microsoft
- Financial Times – OpenAI
- Le Monde ve Prisa Media – OpenAI
- Axel Springer – OpenAI
- Associated Press – OpenAI
- Shutterstock – OpenAI
YORUMLAR