Beyin göçünden sonra sermaye göçü

Konrad Adenauer Vakfı verilerine göre, Türkiye de 18–25 yaş grubunun yaklaşık 2/3'ü ülkeyi terk etmeyi düşünüyor.

2023 yılında Türk Tabipleri Birliği (TTB)’ne göre yurtdışında çalışmak için başvuran doktor sayısı 2785’e ulaşarak rekor kırmıştı.

Tüik 2023 verilerine göre Türkiye’den Lisans düzeyinde en yüksek göç oranlarına sahip bölümler:

• Moleküler biyoloji ve genetik: yüzde 17,9
• Biyomühendislik: yüzde 10,2,
• İşletme mühendisliği: yüzde 9,8,
• Elektronik mühendisliği: yüzde 9,1,
• Matematik mühendisliği: yüzde 8,9,
• Bilgisayar mühendisliği: yüzde 8,4 dir.

Ekonomik, hukuki ve siyasi istikrar sorunları hem maddi kayıplara neden oluyor, hem de beşeri kayıplara yol açıyor. Beşeri kayıpların başında Beyin göçü geliyor.

Vasıflı insan gücü, uzman iş gücü yetiştirmek için her ülke büyük kaynaklar ayırır. Bir ülkenin yetiştirdiği vasıflı insanlar, gençler, bilim adamları, hekim, mühendis, başka ülkeye gidip, orada kalıp çalışmaya başlarsa, bu katlanılan maliyetin atıl kalması demektir. Bu şekildeki insanların göçüne “Beyin göçü (brain drain)” deniliyor.

Göç veren ülkeler gelişmekte olan ülkelerdir. Yani beyin göçü temelde gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere yönelik bir kaynak aktarımıdır.

Beyin göçüne , işsizlik, çalışma ve araştırma imkânları, demokrasi ve hukuk sorunu gibi çeşitli nedenler etkili oldu.

Çin gibi ülkeler doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi ile büyüdü. Bizde karlı şirketleri ve bankaları satın almak için doğrudan yabancı yatırım sermayesi geldi. Teknoloji getiren , fiziki yatırım yapan doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi ise çok sınırlı oldu. Şimdi de tersine bazı aylar çıkan sermaye daha da yüksek oluyor.

Gayrimenkul yatırımlarında Haziran sonu itibarıyla son bir yıl­da ise yabancıların Türkiye’den 2.1 milyar dolarlık alımı­na karşılık, Türklerin yurt dışın­daki alımları 2.3 milyar dolara ulaştı. 224 milyon dolar net çıkış oldu. Türk vatandaşlarının yurtdışında en çok ev aldığı ülkeler ise Birleşik Arap Emirlikleri, Yunanistan, İspanya ve Portekiz oldu.

Yurt dışında yatırım yapmak için çıkan döviz 2023 yılında 3 milyar 887 milyon dolar iken 2025 yılında 5 milyar 151 milyon dolara yükseldi.

Dahası sermaye çıkışı yanında, nereden çıktığı belli olmayan net hata ve noksan kalemi ile de yurt dışına döviz çıkışı yaşıyoruz.2023 yılında 11 milyar 325 milyon dolar, 2025 Haziran ayında yıllık 15 milyar 422 milyon dolar çıktı. (Aşağıdaki grafik)

TÜRKİYEDEN SERMAYE ÇIKIŞI (MİLYON DOLAR)

2003 yılından, 2025 Haziran ayına kadar geçen 22,5 yılda Türkiye 756 milyar, 440 milyon dolar cari açık verdi.

Cari açık ülkenin döviz ve aynı zamanda servet kaybıdır. Beş -altı yıl öncesine kadar bu açık kısmen doğrudan yabancı yatırım sermayesi ile kısmen de dış borçla finanse ediliyordu. Artık doğrudan yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. Bu nedenle cari açığın finansmanı doğrudan dış borçla yapılıyor.

Türkiye insanını kaybediyor, sermayesini kaybediyor, kaynaklarını ve servetini cari açık yoluyla kaybediyor. Dahası gelecekte dış borçları, faizleri ve kar transferlerini yine biz ödeyeceğiz. Ödediğimizde dışarıya giden faiz ve karların GSMH’ya oranı büyüme oranından daha yüksek olursa, ülke daha da fakirleşecektir.