Yeni infaz düzenlemesi ve cezaevlerinin bu süreçteki işleyişi

Ceza adaletine bakan yönüyle eşitlik ilkesi de bu temel üzerinde yükselmektedir. Güven veren ve erişilebilir bir adalet için anayasa ile güvence altına alınan hakların korunmasında hiçbir ayrım gözetilemez.

Dünyaca içinde bulunduğumuz Covid-19 pandemisi sürecinde ise Sağlık Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu'nun ceza infaz kurumlarına ilişkin tavsiye kararları, tedbirlere ilişkin kararların dayanağını ve gerekçesini oluşturmaktadır. Bu kapsamda alınan tedbirlere dair kararlar, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından taşra teşkilatına ve ilgili kurumlara iletilmektedir.

Kuruma ilk kabullerde alınan tedbirler şu şekildedir:

a)Tutuklu ve hükümlülerin kolluk tarafından ceza infaz kurumlarına tesliminden önce,hastaneye götürülerek ilgilinin Covid-19 açısından muayenesi yapılarak PCR testinin sonucuna göre hareket edilmesi sağlanmaktadır. Test sonucunun negatif çıkması, kuruma kabulde ön koşul olarak uygulanmaktadır.

b)İlk kabulde Covid-19 semptomu bulunduğu değerlendirilen hükümlü ve tutuklular, hastane ortamında gözlem ve tedavileri tamamlandıktan sonra ceza infaz kurumlarına alınmaktadır.

c)İlgili kişinin daha önce Covid-19 taşıyıcısı ya da temaslısı olmasından dolayı 14 günlük izolasyona tabi olup olmadığı sorgulanmaktadır. Sorgulama sonucunda eski vakaya rastlanması halinde, kuruma kabul yapılmadan, semptomlu kişilere yapılan uygulama izlenmektedir.

d)Kuruma ilk defa kabul edilen tutuklu veya hükümlüler, 14 gün boyunca özel koğuşlarda izole edilerek barındırılmaktadır. İzolasyon sürecinin bitiminde girişte yapılmış olan PCR testine ek olarak yeni bir PCR testi yapılmakta, PCR testi negatif çıkan tutuklu ya da hükümlülerin koğuş planlanmasına geçilmektedir. İzolasyon süreci içerisinde hastalık belirtisi gösteren veya izolasyon sonrası PCR testi pozitif çıkanlar, koruyucu önlemler alınarak ivedilikle ilgili sağlık kurumuna sevk edilmektedir.

e)Zorunlu nakil, açık kurumlara ayrılma gibi sebeplerle başka bir ceza infaz kurumuna giden her hükümlü ve tutukluya sağlık raporu alınmasının yanı sıra PCR testi yaptırılarak sonucuna göre hareket edilmektedir. Test sonucunun negatif çıkması, yeni kuruma geçişte ön koşul olarak uygulanmaktadır.

İzin, görüş ve nakil gibi uygulamalar 14 Mart 2020 itibarıyla;

-Açık ve kapalı görüşler,

-Özel izinler,

-Kurumlardaki eş ve aile görüş odalarının kullanımı,

-Diğer koğuşlarla birleşerek yapılan faaliyetler,

-Başka kurumlara yapılacak nakiller durdurulmuştur.

Söz konusu tedbir kararında; zorunluluk arz eden durumlarda Cumhuriyet Başsavcılığının yazılı izni ile kapalı görüşlerin yaptırılması, avukat görüşlerinin ise Bilim Kurulu'nun tavsiye kararlarında belirtilen tedbirlere uyularak yine kapalı olarak gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.

Ayrıca, bu süreçte yapılamayan kapalı ve açık görüşlerin yerine hükümlü ve tutukluların dış dünya ile olan ilişkilerinin devamlılığının sağlanması ve rehabilite olmaları amacıyla ek telefonla görüşme hakkı tanınmıştır.

Bu tedbirler, Bilim Kurulu'ndan alınan tavsiye kararlarına dayanılarak her defasında iki hafta süreyle uzatılmış ve süreç boyunca kesintisiz uygulanmıştır. Kademeli normalleşme döneminde tedbirlerde bir esneme olup olmayacağı hususu da yine bu yöntemle değerlendirilmektedir.

7242 SAYILI KANUN KAPSAMINDA COVİD-19 İZNİ

15/04/2020 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 7242 sayılı Kanun ile 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'a eklenen geçici 9. maddede;

''Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde görülmüş olması sebebiyle, açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar ile kapalı ceza infaz kurumunda bulunup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlüler, 105/A maddesi kapsamında denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına karar verilen hükümlüler ve 106. madde veya diğer kanunlar uyarınca denetimli serbestlik tedbirinden yararlanan hükümlüler, 31/05/2020 tarihine kadar izinli sayılır. Salgının devam etmesi hâlinde bu süre, Sağlık Bakanlığının önerisi üzerine Adalet Bakanlığı tarafından her defasında iki ayı geçmemek üzere üç kez uzatılabilir. Bu fıkra uyarınca izinli sayılanlar hakkında 95 ve 97. madde hükümleri uygulanır.'' Hükmü yer almaktadır.

Bu hüküm uyarınca Covid-19 iznine gönderilen hükümlülere ilişkin olarak Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğünün 22/05/2020 tarihli yazısında belirtilen sebeplere dayanılarak izin süreleri 31/05/2020 tarihinden itibaren 2 ay süreyle uzatılmıştır.

Söz konusu geçici düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten 15/06/2020 tarihine kadar toplam 64.661 hükümlü Covid-19 iznine gönderilmiştir.

Öte yandan, 7242 sayılı Kanun ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un geçici 6. maddesinde yapılan değişiklik neticesinde; yasanın yürürlüğe girdiği 15 Nisan 2020 tarihinden 15 Haziran 2020 tarihine kadar geçen sürede açık ceza infaz kurumlarından 30.358,kapalı ceza infaz kurumlarından ise 12.378 olmak üzere toplam 42.736 hükümlü hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezalarının infazına karar verilmiştir.

5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'a 7242 sayılı Kanun ile eklenen Geçici 9. Madde ile açık ceza infaz kurumlarında bulunan veya açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlüler ile denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezalarının infazına karar verilen yükümlüler, Yasanın Resmi Gazete'de yayımlanmak suretiyle yürürlüğe girdiği 14/04/2020 tarihinden 30/11/2020 tarihine kadar, COVID-19 iznine gönderilmiştir.

COVID-19 pandemi sürecinde tedbir ve önlemlere devam edilmesinin önemine istinaden; 7256 Sayılı Kanunun 31'inci maddesi ile "13/12/2004 tarihli ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun geçici 9 uncu maddesinin beşinci fıkrasında yer alan "üç kez" ibaresi "yedi kez" ve altıncı fıkrasında yer alan "31/12/2020" ibaresi "31/07/2021" şeklinde değiştirilmiştir.

Resmi Gazete'de 15 Nisan 2020 tarihinde yayımlanarak kanunlaşan 7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile başta 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu olmak üzere toplam 11 kanunda değişiklik yapılmıştır.

1. Açık ceza infaz kurumlarında yerine getirilecek cezaların kapsamı genişletildi.

Kanun ile birlikte, kasıtlı olarak işledikleri suçlardan dolayı haklarında toplam üç yıl veya daha az hapis cezası verilmiş olan kişiler, cezalarını doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getireceklerdir. Terör suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan dolayı mahkûm olanlar ile ikinci defa aynı suçtan hüküm giyen kişiler ve koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilmeye devam edilen kişiler, bu hükmün kapsamı dışında bırakılmıştır.

Taksirli suçlardan dolayı toplam beş yıl veya daha az süreyle haklarında hapis cezası verilen kişiler, adli para cezası hapis cezasına çevrilenler ve İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulan kişiler de haklarında verilen cezaları doğrudan açık ceza infaz kurumlarında yerine getireceklerdir.

Hükümlülerin kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılmalarına; hükümlünün toplumla bütünleşmeye hazır olduğunun idare kurulunca saptanması halinde infaz hâkimlerince yapılan değerlendirme sonucunda karar verilecektir.

2. COVID-19 pandemisi nedeniyle bazı hükümlüler 31 Mayıs 2020 tarihine kadar izinli sayılacak.

COVID-19 salgınının Türkiye'de yayılmasını önlemek amacıyla alınan tedbirler kapsamında hazırlanan Kanun uyarınca açık ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler, kapalı ceza infaz kurumunda bulunup da açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlüler ve haklarında denetimli serbestlik tedbiri uygulanan hükümlüler, 31 Mayıs 2020 tarihine kadar izinli sayılacaklardır. Salgının devam etmesi halinde bu süre, Sağlık Bakanlığının önerisi üzerine Adalet Bakanlığı tarafından her defasında iki ayı geçmemek üzere üç kez uzatılabilecektir.

3. Denetimli serbestlik uygulamasına ilişkin geçici hükümler kabul edilmiştir.

Kanun'la getirilen geçici madde 6/1 uyarınca, 30 Mart 2020 tarihine kadar işlenen suçlarda, açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitim evinde bulunan ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan iyi hâlli hükümlülerin denetimli serbestlikten faydalanabilmesi sağlanmaktadır. Kanun'un düzenlemesinden anlaşıldığı üzere sadece hâlihazırda hükümlü olanlar değil, 30 Mart 2020 tarihinden önce işledikleri suçlardan dolayı, bu tarihten sonra hüküm giyenler de bu hükümden faydalanacaklardır. Kasten öldürme suçları, kasten yaralama ve neticesi itibarıyla ağırlaşmış yaralama suçları, işkence suçu, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, özel hayatın gizliliğine ilişkin suçlar, uyuşturucu suçları ve terör suçları bu hükmün kapsamı dışında bırakılmıştır.

Ayrıca, geçici madde 9/6 uyarınca açık ceza infaz kurumlarına ayrılmasına bir yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlüler, eğer hapis cezaları on yıldan az ise bir ayını, on yıl ve daha fazla ise üç ayını kapalı ceza infaz kurumunda geçirmişlerse, talepleri halinde açık ceza infaz kurumlarına gönderilebilecektir. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve devlet sırlarına karşı işlenen suçlar ile terör ve örgüt suçları bu hükmün kapsamı dışında bırakılmıştır.

4. Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için ceza infaz kurumlarında geçirilmesi gereken süreler yeniden belirlenmiştir.

Kanun uyarınca, koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanabilmek için ceza infaz kurumlarında bulunan sürenin iyi halli olarak geçirmesi gerekmektedir. Düzenlemeyle, koşullu salıverilme oranı kural olarak 2/3'ten yarıya, ikinci defa işlenen suçlar ve örgütlü suçlar bakımından ise 3/4'ten 2/3'e indirilmektedir.

Ancak kasten öldürme, neticesi itibarıyla ağırlaşmış yaralama suçu, işkence, cinsel istismar suçları, terör suçları, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk ile özel hayatın gizliliğine karşı suçlarından dolayı haklarında hapis cezası verilen kişiler, bu indirimin kapsamında değildir.

Kanun ile birlikte, cezaların infazına ve denetimli serbestlik uygulamalarına ilişkin önemli değişiklikler yapılmış, infaz süreleri kısaltılmış ve hükümlüler açısından cezaevinde geçirilecek süreler azaltılmıştır. Ayrıca Türkiye'de hızlıca yayılmaya devam eden COVID-19 sebebiyle açık ceza infaz kurumlarında bulunanlar ile denetimli serbestlik tedbiri uygulanan hükümlülerin, 31 Mayıs 2020 tarihine kadar izinli sayılması düzenlenmiştir.

Kanaatimce, pandemi nedeniyle yapılan söz konusu bu değişiklikler; eşit seviyede hukuki değeri koruyan ve birbirine yakın olan suçların farklı işlemlere tabi tutulmasının, Anayasadaki eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine aykırılık teşkil etmesi sonucunu doğurabileceği yönünden ve istisna suçlar kapsamının geniş olması nedeniyle salgının önlenmesi sonucuna ulaşmak adına cezaevindeki doluluğun azalmayacağı yönünden, tutukluların salıverilmesi hususunda bir hüküm içermemesi nedeniyle masumiyet karinesi göz önünde bulundurulduğunda sakıncalar barındırması sebebiyle tekrar düzenlenmeyi gerektirmektedir.

Av. Ali Cenk AHİ
SENIOR PARTNER / AHi LAW FIRM