SWAP mı, günah mı?

Siyasi kriz, ekonomik sıkıntıların halkı bezdirmesi ve bu şartlar altında iktidarını kaybetme korkusu yaşayan ülke yönetimleri, giderek insan hakları kriterlerini ve adalet duygularını yitirir. Para güçtür ve adalet duygusu geri planda kalır.

Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'ın sadece Türkiye'de değil, uluslararası alanda gördüğü ilgiden söz ediyorum. 

Özdemir Erdoğan, şarkısında "Paranın ne önemi var, mühim olan insanlık" diyordu. Acaba öyle mi? 

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın geçen nisan başında Riyad'a ziyaretinden sonra bir Suud yetkilisi, "Bizim ona ihtiyaç duyduğumuzdan çok, onun bize ihtiyacı var; bu yüzden ticaret koşullarını biz belirleyeceğiz" diyordu. Suud resmî makamlarının Muhammed bin Selman'ın 22 Haziran'daki Türkiye ziyareti sonrasında paylaştığı fotoğraf da, aynı söylemin görsel kanıtıydı âdeta. Başı öne eğik bir şekilde el sıkan Erdoğan ile objektiflere gururla gülümseyen ve Erdoğan'ın elini göğsünün hizasında kavrayan bir Selman… 

Daha düne kadar "Katil prens… Selman için yolun sonu... Çember daralıyor... Ölüm emri Prens Selman'dan…" diye başlıklar atan ve "Şerefsizler" manşetiyle gazete basan yandaş medya şu sıralar ne düşünüyor acaba? 

Yanlış anlaşılmasın, Türkiye'nin Riyad'la yeni bir sayfa açma gayretlerini eleştirmiyorum. Ekonomik olarak köşeye sıkışmış AK Parti'nin başka çaresi olmadığını da görüyorum. Ancak bunun, 2 Ekim 2018'de ülkemizde işlenen Cemal Kaşıkçı cinayeti yok sayılarak; 15 Temmuz darbe girişiminin finansörleri unutularak; sanki bunlar hiç yaşanmamış gibi yapılarak gerçekleşmesini yadırgıyorum. Riyad'dan gelecek "SWAP", Kaşıkçı ve 15 Temmuz'da hayatını kaybedenler nezdinde "sevap" falan değil düpedüz "günah" olmayacak mı?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul'daki Suudi Arabistan Başkonsolosluğu'nda öldürülen gazeteci Cemal Kaşıkçı davasının Riyad'a iade edilmesinden tam 3 hafta sonra, bu yılın nisan başında Suudi Arabistan'a gitmişti. Kısa bir süre sonra da bir iade-i ziyaret gerçekleşti. Üstelik söylenen o ki, bu ziyaretlerin hiçbirinde Kaşıkçı'nın adı dahi telaffuz edilmedi. 

İki ülke rekabeti 

İki ülke arasında adı konmasa da "İslâm dünyası önderliği" konusunda hep bir rekabet olduğu bilinir. Bir tarafta Selefilik-Vehhabîlik akımını resmî din anlayışı olarak kabul eden Suudi Arabistan; diğer tarafta laiklik temelinde din ve devlet işlerini birbirinden ayıran, demokrasiye bağlı, insan haklarını ön plana çıkaran, "medeni bir toplum" olarak "model ülke" idealini korumaya çalışan bir Türkiye… 

Türkiye Mekke ve Medine'nin, özellikle Kâbe'nin ve dolayısı ile Hac faaliyetlerinin Suudi Arabistan'ın kontrolünde olmasına hep olumsuz baktı. Cumhuriyetin kurulmasını takiben, iki ülke uzunca bir süre birbirlerini "yok" saydı. Ancak Suudi Arabistan, Türklerin geçmişte "Araplara zulmettiği" iddiasından; Türkiye ise "Arapların Osmanlıları sırtından vurduğu" tezinden hiç vazgeçmedi. 

Suudiler için Türkiye, halifeliği ortadan kaldıran, Atatürk önderliğinde laiklik ilkesini benimsemiş, yüzünü Batı'ya dönmüş bir ülke oldu. Türkiye için ise Suudi Arabistan, petrol zengini ve Hac dönemlerinde vatandaşlarının gittiği bir coğrafya olmanın dışında özelliği bulunmayan bir ülke hâline geldi.

AK Parti iktidarıyla değişen politika 

AK Parti'nin iktidara gelmesiyle durum farklılaştı. Eski Osmanlı coğrafyasına siyasi, İslâm coğrafyasına ise dinî önderlik yapma arzusu iki ülke arasındaki rekabeti arttırdı ama Suudiler keyifliydi. Zira Riyad, "Türkiye'yi Kemalizmden kurtaracak" bir hükümetin işbaşına geldiğini; AK Parti ise Müslüman ülkeler ile "ümmet birliği" içinde yeni bir dünyanın temellerini atabileceğini düşündü. Hatta iki ülke Suriye'de BAAS'ı devirmek için ortaklık yaptı. Muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın İstanbul'da Suud Konsolosluğu'nda katledilmesi olayı ile ipler gerilse de paranın dili her zaman kazandı. Hükümetin dış politikada Libya, Mavi Marmara, Rahip Bronson, Deniz Yücel gibi örneklerle hatırlanan manevralarına bir de "Kaşıkçı Dosyası" eklendi. 

Batı ile insan hakları ve demokrasi konusunda gerginlik yaşayan iktidar, Arap-İslâm dünyasına doğru dümen kırdı. Katar ile arası iyiydi, Suud ve BAE ile arasını düzeltince de "finansman arayışları" hız kazandı. 

Geleceğe yatırım yapan Suudlar

Suudi Arabistan bugün dünyanın en zengin ülkelerinden biri olmasının yanı sıra, dünya siyasetinde de giderek ağırlığını arttıran bir ülke konumunda. Orta vadeli çok büyük yatırımları var. İsrail ile kimi bölge ülkeleri arasındaki olumlu gelişmeler, Orta Doğu'da dengeleri değiştirmeye başladı. Türkiye'nin bu yeni dengeler içinde önemli bir stratejik konumu var. Ancak ekonomik beklentileri nedeniyle eli zayıf.

İşte bu nedenlerle, dünkü fotoğrafta olduğu gibi başımız öne eğik. Muhammed bin Selman ise gülümsüyor bize.