Biz ölürken ne oluyor? Son nefesi vermeden önce canlanıyoruz...

Ancak öldüğümüzde ne olduğuna gelince, bu bilim insanlarının çözmeye bir adım daha yaklaşmış olabileceği bir muamma.

Ölüme yakın bir deneyim yaşayan insanlardan bazıları bir tünelin ucundaki parlak ışıkları hatırlıyor, sevdiği kişilerin varlığını hissediyor ya da bedeninin üzerinde süzüldüğünü söylüyor. Kitaplarda ve haberlerde okuduğumuz, filmlerde izlediğimiz ya da başkalarından duyduğumuz ölüme yakın deneyimler kültürel dokumuza derinlemesine işlemiş durumda ve şüphesiz hayal gücümüzü de etkiliyor. Ve en yaygın olanlardan biri: Ölürken hayatımızın gözlerimizin önünden bir film şeridi gibi geçmesi.

Peki ölüm sürecine ilişkin bilim ne diyor?

Ezber bozan bir bilimsel araştırma, bilinçle ilişkili beyin aktivitesinin artış gösterdiğine dair bazı kanıtlar sunuyor. Çalışmayı yöneten Michigan Üniversitesi'nden Jimo Borjigin, “Ölüm sürecinde işlevsiz bir beyinden canlı bir deneyimin ortaya çıkması nörobilimsel bir paradoks. Potansiyel bilincin nöro-işaretlerini gördük” diyor.

Bu ne demek bilmiyoruz ama bildiğimiz şey, ölürken beyin aktivitesinin arttığı.

Bu çalışmanın tohumları aslında 2007 yılında, Borjigin'in yeni felç geçirmiş farelerin beyin faaliyetlerini incelemesi sırasında atıldı. Deney sırasında hayvanlardan üçü beklenmedik bir şekilde öldü. Borjigin, hayatını kaybeden hayvanlarda sıra dışı bir beyin aktivitesi keşfetti.

Ne nefes alan ne de kalbi atan bu kemirgenler, klinik olarak ölüydü ancak beyinleri saniyeler boyunca bilince dair çeşitli belirtiler gösterdi. Bu durum ona kalıcı bilinçsizliğe doğru yaptığımız son yolculuğun, aslında kısa süreli bir yüksek bilinç durumunu içerebileceğini düşündürdü. Borjigin, “Bu aklıma takıldı” diyor. “Kalp durduktan sonra beyinde bir şeyler oluyorsa, bunun ölçülebilir olması gerektiğine inanmaya başladım.”

Bilinçle ilişkilendirilen gama dalgası aktivitesinde artış gözlendi

Yeni araştırma ise geçtiğimiz günlerde Proceedings of the National Academy of Science dergisinde yayınlandı. Bilim insanları hastanede EEG ile izlenirken kalp durması nedeniyle hayatını kaybeden dört hasta tespit etti. Hastaların dördü de komada ve tepkisiz durumdaydı. Artık tıbbi yardımın yetersiz kaldığı düşünülüyordu ve ailelerinin rızasıyla yaşam destek ünitesiyle bağları kesildi.

Araştırmacılar, yaşam desteği kesildikten sonra hastaların ölümüne kadar geçen süredeki beyin aktivitesi verilerini geriye dönük olarak analiz etti. Ventilatör desteğinin kesilmesinin ardından hastalardan ikisinde, en hızlı beyin aktivitesi olarak kabul edilen ve bilinçle ilişkilendirilen gama dalgası aktivitesi artış gösterdi; bununla birlikte kalp atış hızında da artış görüldü.

Dr. Borjigin bu durumun komadaki hastaların ‘zihinsel olarak uyanmış’ olmalarına karşılık gelebileceğini ifade ediyor.

Aktivite, beynin arka kısmında bilinçli beyin aktivitesiyle bağlantılı bir alan olan ve ‘sıcak bölge’ olarak adlandırılan kısımda tespit edildi. Bu bölge daha önceki çalışmalarda rüya görme, epilepside görsel halüsinasyonlar ve değişen bilinç durumları ile ilişkilendirilmişti.

Dr. Nusha Mihaylova, bu iki hastanın nöbet geçmişi olduğunu ancak ölümlerinden önceki bir saat içinde hiç nöbet geçirmediğini açıkladı. Yaşam destek ünitesinden çıkarılan diğer iki hastada ise kalp atış hızında ya da beyin aktivitesinde artış görülmedi.

Bilim insanları, beyin aktivitesinin öznel bir deneyim olması nedeniyle bu aktivitelerin tam olarak neye karşılık gelebileceğini bilmenin imkânsız olduğunu söylüyor. Hastalar hayata veda ettikleri için ne yaşadıklarını bilmek mümkün değil. Bu ilgi çekici sonuçlara rağmen, araştırmacılar sınırlı örneklem nedeniyle kesin sonuçlar çıkarılmaması gerektiğini söylüyor.

Dr. Borjigin, “Gizli içsel bir bilinç harekete geçiyor olabilir, anılar ortaya çıkıyor olabilir, bir beyinin hayatta kalma mekanizması olabilir, bilmiyoruz” diyor.

Guardian haberinden ve National Geographic makalesinden derlendi.